Commentary:កិលេសរបស់មនុស្ស

សេចក្តីរាយការណ៍សន្ទស្សន៍សន្តិភាពសកល (Global Peace Index) ប្រចាំឆ្នាំ ២០១៥ របស់វិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចនិងសន្តិភាព ឬ IEP (Institute for Economics and Peace) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសអូស្ត្រាលី បានផ្សព្វផ្សាយកាលពីថ្ងៃមុន អះអាងថា ជម្លោះវិវាទនៅជុំវិញពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ កន្លងមកនេះ បើគិតពីការខូចខាតជាសាច់ប្រាក់ ខ្ពស់ដល់ទៅ 1,430,000 កោដិដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិក ។

ថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៥

ករណីជម្លោះវិវាទរបស់មនុស្សនៅលើភពផែនដីនេះ មានកើតឡើងថ្មី នៅអូសបន្លាយនិងបានបញ្ចប់គ្រប់យុគគ្រប់សម័យ ហើយនឹងទៅជាដូចនេះរៀងរហូត ទម្រាំពិភពលោកនេះរលាយ ដរាបណា ចិត្តគំនិតរបស់មនុស្សដ៏ច្រើន ជ្រើសរើសការយកការសងសឹក យកឈ្នះគ្នាដោយអំពើហឹង្សានោះ ។

ស្មើនឹងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសប្រេស៊ីល, កាណាដា, បារាំង, អាល្លឺម៉ង់, អេស្ប៉ាញ និងចក្រភពអង់គ្លេសក្រុមប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចជួរមុខនៃពិភពលោករួមបញ្ចូលគ្នា ឬប្រមាណ ១៣ ភាគរយ នៃ GDP សរុបរបស់ពិភពលោក គឺពិតជាមិនតិចទេ ។ តម្លៃការខូចខាតភាគច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតដែលកើនឡើងពីជម្លោះ ផលប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាបន្តបន្ទាប់នៃករណីជម្លោះក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលកើតហេតុ រួមទាំងការចំណាយដែលកើនឡើងជារឿយៗសំរាប់ចាត់ចែងទៅលើបញ្ហាជនភៀសខ្លួនគេចចេញពីការវាយប្រយុទ្ធគ្នា ។

សេចក្តីរាយការណ៍រកឃើញថា អំពើហិង្សានៃជម្លោះបន្ថែមកំរិតយ៉ាងខ្លាំង ដោយតួលេខអ្នកស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទូទាំងពិភពលោក កើនពី 49,000 នាក់ ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ឡើងដល់ 180,000 នាក់ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ កន្លងទៅនេះ ។

សោហ៊ុយចាយវាយក្នុងការមើលថែទាំជនភៀសខ្លួនដែលរត់ចេញទៅក្រៅប្រទេស និងក្រុមដែលក្លាយជាជនគ្មានទីជម្រកក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន កើនឡើងខ្ពស់ដល់ទៅ 267 ភាគរយ ពីឆ្នាំ ២០០៨ ទៅដល់លំដាប់ 128 ពាន់លានដុល្លាសហរដ្ឋកាលពីឆ្នាំទៅមិញ ខណៈដែលចំនួនក្រុមភៀសខ្លួនគេចចេញពីអំពើហិង្សាទាំងនោះកើនឡើងខ្ពស់ដល់ទៅ 50 លាននាក់ ជាចំនួនច្រើនបំផុតចាប់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី 2 តែការចំណាយដ៏ខ្ពស់បំផុតនោះ ទាក់ទងទៅនឹងអង្គភាពសន្ដិសុខទាំងទាហាននិងប៉ូលីស រួមទាំងការទប់ស្កាត់ការកាប់សំលាប់គ្នា ចំណែកនេះមានមធ្យមភាគ 68 ភាគរយនៃការខូចខាត 1,430,000 កោដិដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិក ដូចការរៀបរាប់ពីខាងដើម ។

IEP រៀបចំធ្វើសន្ទស្សន៍សន្តិភាពសកលចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៨ ស្រាវជ្រាវស្ថានការណ៍ក្នុងប្រទេសចំនួន 162 ជុំវិញពិភពលោក ដោយប្រើកត្តាវាស់ស្ទង់ចំនួន២៣ ក្នុងប្រធានបទ ៣ ធំៗ គឺ ១. កម្រិតសុវត្ថិភាពនិងសន្ដិសុខក្នុងសង្គម 2. វិសាលភាពនៃជម្លោះទាំងនៅក្នុងប្រទេសនិងអន្តរជាតិ 3- វិសាលភាពនៃសមត្ថភាពយោធា ។

កំរិតជម្លោះទូទាំងពិភពលោក ជារួមក្នុងឆ្នាំនេះមិនមានការប្រែប្រួលទេ ប្រមាណពាក់កណ្តាលពិភពលោកមានជម្លោះធ្ងន់ធ្ងរជាងមុន ចំណែកពាក់កណ្តាលទៀតលទ្ធផលបែរជាដើរបញ្ច្រាសគ្នា គឺកាន់តែមានសន្ដិភាពច្រើនឡើង ។ 86 ប្រទេសសន្ទស្សន៍សន្តិភាពថយចុះ ខណៈ 76 ប្រទេសផ្សេងទៀតកាន់តែមានសុខសន្តិភាពច្រើនឡើង ។

តំបន់ដែលមានអំពើហិង្សាច្រើនបំផុតនៅលើពិភពលោក ក្នុងឆ្នាំកន្លងមកនេះគឺ មជ្ឈឹមបូព៌ានិងអាហ្វ្រិកខាងជើង នាំមុខអាស៊ីខាងត្បូង ដែលធ្លាប់គ្រងតំណែងជាជើងឯកក្នុងលទ្ធផលការស្រាវជ្រាវកាលពីឆ្នាំមុនទៅលើស្ថានការណ៍ដែលកើតមានក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។ ប្រទេសដែលមានជម្លោះខ្លាំងក្លាបំផុតកាលពីឆ្នាំទៅ គឺប្រទេសស៊ីរី អ៊ីរ៉ាក់ អាហ្វហ្គានីស្ថាន និងលីប៊ី បន្ទាប់មកមានប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ាស៊ូដង់ខាងត្បូង និងសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល ។

លីប៊ីគឺជាប្រទេសមួយដែលមានស្ថានភាពហឹង្សាអាក្រក់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ លំដាប់ធ្លាក់ចុះ ចំនួន 13 លេខ ទៅនៅលំដាប់ទី 149 2557 ក្លាយជាប្រទេសដែលមានសន្តិភាពតិចបំផុតលំដាប់លេខ 14 នៃចំណាត់ថ្នាក់ដ៏អាក្រក់បំផុតលើពិភពលោក ។ លំដាប់ទី២ គឺ អ៊ុយក្រែន ដែលកើតមានបញ្ហាអប្បគមន៍បំបែកទឹកដីបង្កចលាចលនៅភាកខាងកើត មានមនុស្សស្លាប់បាត់បង់ជីវិតប្រមាណ6,000 នាក់ និងភៀសខ្លួនចេញស្រុកកំណើតប្រមាណ ១ លាននាក់ ។

ទោះបីជាមានបញ្ហាអ៊ុយក្រែនក្តី ប៉ុន្តែជារួមពេញមួយឆ្នាំកន្លងទៅ អឺរ៉ុបមានកម្រិតសន្តិភាពខ្ពស់យ៉ាងខ្លាំង អត្រាឃាតកម្មនិងឧក្រិដ្ឋកម្មថយចុះមកនៅកម្រិតទាបបំផុតក្នុងស្ថិតិ ។ ប្រទេសអាយឡែន និងប្រទេសដាណឺម៉ាក ជាម្ចាស់ជើងឯកទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់លេខ១និងលេខ២ ជាប្រទេសដែលមានសន្តិភាពបំផុតនៅលើពិភពលោក ។

ក្រៅពីអឺរ៉ុបនោះ អាមេរិកខាងជើង អាមេរិកកណ្តាលនិងតំបន់ការីប៊ៀន អាហ្រ្វិកកណ្តាលនិងភាគខាងត្បូង តំបន់អាស៊ីបូព៌ា អាស៊ីអាគ្នេយ៍ តំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក កំរិតសន្ដិភាពមានទាំងនៅថេរដដែលនិងកាន់តែឡើងខ្ពស់ ៕

ដោយ មុំ រឿន វិទ្យុសំលេងយុវជន VOY

« ត្រលប់ទៅទំព័រដើម

សំណូមពរ:

រាល់់ការបញ្ចេញមតិរបស់លោកអ្នក សូមប្រកបដោយក្រមសីលធម៌!

ព័ត៌មានលំអិត